Τιτλοποίηση δανείων

Τι είναι, η περίφημη τιτλοποίηση τραπεζικών απαιτήσεων, τι μπορεί να προσφέρει σε μία οικονομία και ποιες μπορεί να είναι οι αρνητικές επιπτώσεις;

Με την τιτλοποίηση απαιτήσεων παρέχεται η δυνατότητα σε μια τράπεζα να μετατρέψει την μελλοντική και προβλέψιμη ροή πληρωμών από δάνεια σε άμεση ρευστότητα, μέσω έκδοσης τίτλων που διατίθενται στο κοινό (κυρίως θεσμικούς επενδυτές) ως ομολογίες αλλά και άλλα χρηματοπιστωτικά προϊόντα.

Μία τράπεζα, χρησιμοποιώντας τη διαδικασία της τιτλοποίησης απαιτήσεων, μεταβιβάζει σε θεσμικούς επενδυτές και σε ασφαλιστικές εταιρείες τον πιστωτικό κίνδυνο που ενυπάρχει σε ένα επιλεγμένο χαρτοφυλάκιο ομοειδών δανείων της.

Η μεταβίβαση αυτή γίνεται είτε με εκχώρηση των δανείων μαζί με τις μελλοντικές εισπράξεις τους σε εταιρίες ειδικού σκοπού (που συστήνεται για το σκοπό αυτό, χωρίς άλλη δραστηριότητα και λόγο ύπαρξης). Εκδίδονται ομόλογα τα οποία διακινούνται στους επενδυτές με ενέχυρο το χαρτοφυλάκιο των δανείων της τράπεζας. Δηλαδή, η τράπεζα τιτλοποιεί μέρος του χαρτοφυλακίου της (μέρος των δανείων της) και σε κάθε περίπτωση μεταβιβάζεται ο πιστωτικός κίνδυνος των δανείων αυτών στους ομολογιούχους που μπορεί να είναι οποιοσδήποτε σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου. Όταν οι τιτλοποιημένες απαιτήσεις καταστούν ληξηπρόθεσμες και αποπληρώνονται προκύπτει ροή κεφαλαίων προς τους τιτλούχους επενδυτές (τις εταιρίες ειδικού σκοπού που έχουν αγοράσει τα τιτλοποιημένα δάνεια).

Έτσι η τράπεζα αποκτά άμεσα ρευστό που πιθανόν της χρειάζεται στη συγκεκριμένη χρονική στιγμή για την ανάπτυξή της. Με την τιτλοποίηση η τράπεζα ουσιαστικά είτε πουλά, φυσικά σε χαμηλότερη τιμή, το σύνολο των μελλοντικών εισπράξεων της από δάνεια και φυσικά τον κίνδυνο να μην τα εισπράξει, είτε μέρος αυτών, συμμετέχοντας σε ένα νέο σχήμα που διαχειρίζεται τα τιτλοποιημένο πλέον δάνεια.

Η τράπεζα ωφελείται από την τιτλοποίηση διότι: α) η τράπεζα χρηματοδοτείται με ίδια κεφάλαια χωρίς να εμφανίζεται ότι παίρνει δάνεια β) η τράπεζα αντλεί κεφάλαια απ’ ευθείας από τους επενδυτές διότι οι εταιρίες ειδικού σκοπού μεταβιβάζουν τα ποσά της πώλησης των ομολογιών στην τράπεζα γ) οι απαιτήσεις (δάνεια) αξιολογούνται ξεχωριστά από την ίδια την τράπεζα διότι έχουν αποχωριστεί από την περιουσία της τράπεζας και δεν επηρεάζονται από τους κινδύνους που σχετίζονται με την φερεγγυότητα της τράπεζας με αποτέλεσμα οι εκδιδόμενες ομολογίες με εγγύηση τα δάνεια έχουν χαμηλότερο επιτόκιο και έκδοση περισσότερων ομολογιών που το τίμημα πώλησής τους καταλήγει στην τράπεζα

Αυτοί που αναλαμβάνουν την τιτλοποίηση κερδίζουν από την απόδοση των δανείων αν αφαιρεθεί: α) το επιτόκιο των ομολόγων που έχει εκδοθεί με εγγύηση τα τιτλοποιημένα δάνεια, β) το κόστος της τιτλοποίησης και γ) οι απώλειες από επισφαλή δάνεια (δηλαδή τα δάνεια που τελικά δεν πληρώνονται).

Η τιτλοποίηση απαιτήσεων, στη Ελλάδα ρυθμίζεται από το Ν.3156/03 (περίοδος Σημίτη) και προβλέπει απαλλαγές από κάθε έμμεσο και άμεσο φόρο, περιορισμούς στα δικαιώματα των συμβολαιογράφων, του ταμείου νομικών, των αμοιβών δικηγόρων και δικαστικών επιμελητών. Επίσης οι οφειλέτες δεν συμμετέχουν οικειοθελώς στη διαδικασία της τιτλοποίησης, και μπορεί να μην πληροφορηθούν ποτέ την μεταβίβαση των οφειλών τους. Τέλος η τράπεζα απαλλάσσεται από την τήρηση τραπεζικού απορρήτου κατά την τιτλοποίηση και επιτρέπεται η μετάδοση και επεξεργασία προσωπικών δεδομένων.

Με το Ν.3453/06 εφαρμόζονται οι διατάξεις του Ν.3156/03 και στο Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων, δηλαδή και το ΤΠΔ μπορεί να τιτλοποιεί δάνεια. Μάλιστα, το 2006 έχουν ήδη τιτλοποιήθει 28000 δάνεια του ΤΠΔ ύψους 950 εκατομμυρίων ευρώ με λήξη αποπληρωμής το 2039.

Τι σημαίνει όμως στην πράξη η τιτλοποίηση απαιτήσεων για τους έλληνες δανειολήπτες;

Οι εταιρίες ειδικού σκοπού, προκειμένου να διατηρήσουν την υψηλή αξιολόγηση των ομολογιών που έχουν εκδώσει και την χρηματική ροή που προβλέπεται από τα τιτλοποιημένα δάνεια, προχωρούν σε διαταγές πληρωμής, πλειστηριασμούς και κατασχέσεις. Έτσι ασκείται τρομερή πίεση στους δανειολήπτες και μεταβιβάζεται μέρος της ακίνητης περιουσίας στις εταιρίες αυτές. Επίσης, χάνεται πλέον η δυνατότητα για πολιτική πίεση στην εκάστοτε κυβέρνηση για φιλολαϊκές ρυθμίσεις, αφού πολλές εταιρίες ειδικού σκοπού έχουν έδρα στο εξωτερικό. Εξάλλου στην Ελλάδα, για αυτά τα θέματα δεν αποφασίζουν οι κυβερνήσεις, γιατί έχουν παραιτηθεί από την εθνική κυριαρχία.

Η σημαντικότερη παρενέργεια της τιτλοποίησης των δανείων είναι η δημιουργία της φούσκας των ακινήτων στις ΗΠΑ, όπου οι τράπεζες «είδαν» ένα νέο Ελντοράντο μέσω της τιτλοποίησης των δανείων και των κερδών που απέδιδαν οι ομολογίες με εκ νέου χορήγηση όλο και πιο επισφαλών δανείων (τα λεγόμενα «τοξικά απόβλητα»). Το αποτέλεσμα ήταν τα επισφαλή δάνεια να μην μπορούν να εξυπηρετηθούν, οι ομολογίες να χάσουν την αξία τους στην αγορά, οι τράπεζες να κατάσχουν τα υποθηκευμένα ακίνητα τα οποία έχασαν την αξία τους, ο κατασκευαστικός τομέας να υποστεί καθίζηση και τελικά πολλές τράπεζες να πτωχεύσουν. Και φυσικά οι νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις κοινωνικοποίησαν τις ζημιές από το μεγάλο φαγοπότι.